ΟΙ ΣΟΥΛΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

Της ΜΑΡΙΑΣ ΔΡΟΓΓΙΤΗ, 

Προέδρου του Συνδέσμου Φιλολόγων Ναυπακτίας

Η ακόλουθη εισήγηση παρουσιάστηκε στην Παπαχαραλάμπειο Αίθουσα, στις 15 Απριλίου 2015,
σε εκδήλωση με θέμα «Οι Σουλιώτες της Ναυπάκτου και το διαχρονικό ήθος του πρωτοκαπετάνιου Μάρκου Μπότσαρη», που οργάνωσε ο Δήμος Ναυπακτίας σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Φιλολόγων Ναυπακτίας στα πλαίσια του εορτασμού της 186ης Επετείου της Απελευθέρωσης της Ναυπάκτου.

ΟΙ ΣΟΥΛΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

Σεβασμιότατε,κύριε Δήμαρχε, κύριοι αντιδήμαρχοι,

κυρίες και κύριοι,

Απ'όλα έχεις Έπαχτε

όμορφα και ωραία

έχεις το λιμανάκι σου,

θαύμα! Την προκυμαία.

Ρομαντικά τα κάστρα σου,

κρύσταλλα τα νερά σου

πανώρια τα πλατάνια σου

πανώρια κι η θωριά σου..

θρύλος η ιστορία σου

τα θέλγητρά σου ..μάγια

τους καπεταναίους ζωντανούς

απάνω στα μουράγια..

Το απόσπασμα είναι από το ποίημα <<Ναύπακτος>>του Αθανάσιου Δράκου, απόγονου του Γεωργάκη Δήμου Δράκου,γόνου μιας μεγάλης Σουλιώτικης οικογένειας που αγωνίστηκε στη διάρκεια της επανάστασης και εγκατάστάθηκε μαζί με άλλους 446 Σουλιώτες στη Ναύπακτο από την έξοδο του Μεσολογγίου μέχρι το1834, όχι ο ίδιος , γιατί προτίμησε τον έντιμον θάνατον παρά την άτιμον ζωήν όταν τον έπισαν οι Τούρκοι,.

Σε αυτούς τους καπεταναίους είναι αφιερωμένη η αποψινή εκδήλωση, στους Σουλιώτες που ήρθαν αγωνίστηκαν και αυτοί για την απελευθέρωση της Ναυπάκτου και έγινε η πατρίδα τους.

Επιτρέψτε μου και ακολουθείστε με σε μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία της Ναυπάκτου γιατί ο εποικισμός των Σουλιωτών δεν είναι ο πρώτος. Η ιστορία της Ναυπάκτου ξεκινάει από το 12ο αι. π.Χ. Η γεωγραφική -στρατηγική της θέση στο στόμιο του κλειστού παλιότερα Κορινθιακού κόλπου ήταν η αιτία να γίνει η Ναύπακτος αντικείμενο διαμάχης μεταξύ των δυνατών κάθε εποχής επιφέροντας και δημογραφικές μεταβολές,συχνά σε βάρος των γηγενών.

Το 454 π.χ οι Αθηναίοι εγκαθιστούν στην πόλη μεγάλο αριθμό Μεσσηνί-

ων που είχαν εκδιωχθεί από τους Λακεδαιμονίους.Θα πραμείνουν περίπου

εκατό χρόνια και το 369 θα αναγκαστούν να μετοικίσουν στη Σικελία. Ο ρους της ιστορίας συνεχίζεται..ακολουθούν οι Ρωμαιοι και εναλλάσσονται οι Βενετοί με τους Τούρκους ,ακόμη και οι πειρατές και τελικά οι Τούρκοι με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς το 1699 μέχρι την απελευθέρωσή της στις 18 Απριλίου 1829 γεγονός που γιορτάζεται με ποικίλες εκδηλώσεις από το δήμο Ναυπακτίας.

Στα τέλη του1803 οι Σουλιώτες κατόπιν συμφωνίας με τον Αλή πασά εκκένωσαν το Σούλι μετα από μακροχρόνιους αγώνες. Από τότε αρχίζει η περιπλάνησή τους. Αρχικά εγκαθίστανται στα Ιόνια νησιά. Η ελπίδα της επιστροφής τούς οδηγεί να συμμαχήσουν με τους Τούρκους,αλλά και με τον παλιό εχθρό, τον Αλή πασά. Οι ελπίδες αποδεικνύοναι φρούδες και μετά από μια σύντομη επιστροφή στο Σούλι, φεύγουν οριστικά πια για τα Επτάνησα.

Το Γενάρη του 1823, όταν η έλληνική επανάσταση έχει επεκταθεί, ζητούν από τους Άγγλους να τους επιστραφούν τα όπλα τους και να τους επιτρα- πεί να αναχωρήσουν προς την επαναστατημένη Ελλάδα προς εξεύρεση τόπου ασφαλούς και δυναμένου να θρέψει αυτούς και τας οικογενείας των. Επίσημη άδεια δεν δόθηκε ,με την ανοχή των Άγγλων πέρασαν στην Στερεά Έλλάδα, κυρίως στο Μεσολόγγι, αλλά και αλλού.

Εκεί οι Σουλιώτες συμμετέχουν στον αγώνα των Μεσολογγιτών και μερικοί από αυτούς που αργότερα θα εγκατασταθούν στη Ναύπακτο,είναι πρωταγωνιστές. Ο αγώνας των Σουλιωτών αυτών αποτυπώνεται έξοχα από το Διονύσιο Σολωμό στους Ελεύθερους Πολιορκημένους στο Β΄Σχεδίασμα: 
Στέκει ο Σουλώτης ο καλός παράμερα και κλαίει

Έρμο τουφέκι σκοτεινό τί σ'έχω γω στο χέρι;

Οπού συ μου γινες βαρύ και ο Αγαρηνός το ξέρει

Επίσης στο Α΄Σχεδίασμα ..

Αμέριμνον όντας /τ'αράπη το στόμα

Σφυρίζει,περνώντας στου Μάρκου το χώμα....

Εννοώντας τον τάφο του Σουλιώτη Μάρκου Μπότσαρη που σκοτώθηκε στη μάχη του Κεφαλόβρυσου Καρπενησίου το 1823 και μεταφέρθηκε και τάφηκε με τιμές στο Μεσολόγγι.Από τη συμμετοχή τους αυτή απέκτησαν το δικαίωμα εγκατάστασης σε συνοικίές της Ναυπάκτου και του Αγρινιου.

Το 1829 τα πράγματα διαγράφονται ευνοικότερα για τους Σουλιώτες και

από εξωτερική πολιτική άποψη και από εσωτερική στρατιωτική έκβαση .

Το πρωτόκολλο του Λονδίνου( Μάρτιος 1829) προεκτείνει τα ελληνικά σύνορα στην γραμμή Αμβρακικού -Παγασητικού. Με επιμέρους συνθήκες παραδίνονται στους Έλληνες τα Ακαρνανικά κάστρα και τα Αιτωλικά φρούρια,ανάμεσα σε αυτά και η Ναυπακτος που προσφέρεται ως μοναδική ευκαιρία εποίκησης στους Σουλιώτες, πρώτα , γιατί άπαρτη ως τότε ανήκε με την περιοχή της σε Τούρκους αξιωματούχους και αποτελεί εθνικό κτήμα και δεύτερα, επειδή οι Σουλιώτες πρωτοστάτησαν την απελευθέρωσή της ,αφού την Α΄χιλιαρχία διοικούσε ο Κίτσος Τζαβέλας

και παρ' ολίγο τη Β΄ ο Νότης Μπότσαρης, αν δεν αντιδρούσαν οι Ρουμελιώτες.

Στα απομνημονεύματα Κασομούλη διαβάζουμε:<< Οι υπό τον Τζαβέλα Σουλιώται εις Ναύπακτον, οικειοποιηθέντες τας καλυτέρας τουρκικάς οικίας, κατέλαβον αυτάς δικαιωματικώς. Οι υπ' αυτόν στρατιωτικοί, συγκείμενοι το μέγα μέρος από Ρουμελιώτας της Δυτικής Ελλάδος και οι λοιποί επαρχιώται αγανακτούντες άρχισαν να τους αποστρέφονται δια την φιλαυτίαν των>>.

Ο Γιάννης Βλαχογιάννης σημειώνει: 'Ετσι έγινε τέλος , αρχή να λυθεί το ζήτημα της εγκατάστασης των βασανισμένων Σουλιωτών. Από τότε τα καλύτερα σπίτια των πλουσίων μπέηδων του Επάχτου και τα μεγάλα κτήματα μείναν στην ιδιοκτησία των πιο σημαντκών οικογενειών . Οι ντόπιοι αγωνιστές της επαρχίας πήραν πολύ λιγότερα.

Και νεότεροι συγγραφείς επισημαίνουν τα προβλήματα που προέκυψαν από την εγκατάσταση των Σουλιωτών με τους ντόπιους. Ο Ντίνος Μακρυγιάννης αναφέρει ότι μετά την αποχώρηση των Τούρκων οι ντόπιοι χριστιανοί και λίγοι οθωμανοί αποτέλεσαν την πρώτη μαγιά των κατοίκων της πόλης . Σε αυτούς προστέθηκαν οι Σουλιώτες. Οι Σουλιώτικες οικογένειες Τζαβελαίων ,Μποτσαραίων ,Βεικαίων και άλλων κατέλαβαν και οικειοποιήθηκαν τα καλύτερα σπίτια. Έτσι εξηγείται ότι ακόμη και σήμερα τα καλύτερα σπίτια και αγροκτήματα εξακολουθούν να είναι ιδιοκτησίεςτων οικογενειών ή απογονων αυτών.

Οι ταλαίπωροι ντόπιοι αγωνιστές και οπλαρχηγοί των Κραβάρων έμειναν

έξω από τη μοιρασιά και πολλοί λίγοι από αυτούς σπιτώθηκαν σε άθλια και υγρά παραπήγματα.

Πόσοι όμως Σουλιώτες εγκαταστάθηκαν στη Ναύπακτο; Σύμφωνα με τον ονομαστικό κατάλογο που διέσωσε ο ιστοριοδίφης και λογοτέχνης Γιάννης Βλαχογιάννης(Ναυπακτιώτης από τον πατέρα του και από Σουλιώτες πρόσφυγες η μητέρα του) το 1834 είχαν εγκατασταθεί ση Ναύπακτο 446 άτομα ,ανήκοντα σε 129 οικογένειες.

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός επιστολών από ντόπιους κατοίκους προς την Κυβέρνηση ,τον Κυβερνήτη Καποδίστρια και την Εθνοσυνέλευση όπου διατυπώνουν έντονα παράπονα για αδικίες, παραβίαση δικαιωμάτων μέχρι και ραβδισμούς από την πλευρά των Σουλιωτών καπεταναίων, αλλά και επιστολές Σουλιωτών που ζητούν επιπλέον δικαιώματα και κατοχύρωση αυτών που κατέχουν με επιχείρημα την πολύχρονη ταλαιπωρία τους και την προσφορά τους στους αγώνες του έθνους για την απελευθέρωση.

Οι προστριβές κράτησαν μερικά χρόνια δηλητηριάζοντας τη χαρά του ελεύθερου βίου. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση . Το δίκιο και οι

προσδοκίες και των δύο πλευρών ήταν μεγάλες, αγωνίστηκαν και περίμεναν αναγνώριση και ανταπόδοση από την πατρίδα, όμως οι διάφορες ελληνικές κυβερνήσεις και το Βουλευτικό Σώμα υπόσχονταν ρητά, προφορικά και γραπτά μοίρασμα της εθνικής γης, ειδικότερα στους Σουλιώτες, στους αγωνιζόμενους για τη λευτεριά και γενικότερα σε όλους τους ακτήμονες Έλληνες. Ο τρόπος διαχείρισης των εθνικών κτημάτων αντί να ανακουφίσει τους Έλληνες και να αποτελέσει βάση προόδου του νεοσύστατου κράτους,δέσπειρε και ανέθρεψε μίση, διχόνοιες ,αντιπαραθέσεις, το πελατεικό κράτος, προβλήματα από τα οποία υποφέρουμε ακόμα και σήμερα 186 χρόνια μετά.

Ο χρόνος άμβλυνε τις αντιθέσεις..η μοίρα πλέον κοινή.Πολλοί Σουλιώτες προόδευσαν,αγάπησαν τη νέα τους πατρίδα, συνέβαλαν στην πρόοδό της.

Κάποιοι όμως πέθαναν πικραμένοι και φτωχοί. Το 1853 πεθαίνει ως ξένος ο Κώστας Μπότσαρης, πιο τυχερός Ο Νότης αλλά χωρίς να δει να ελευθερώνεται το Σούλι. Στην ψάθα θα πεθάνει ο Γεώργιος Κίτσος που θα ταφεί με έρανο..πικραμένος φευγει και ο Κίτσος Τζαβέλας.

Σήμερα, ανατρέχοντας σε εκείνη τη δύσκολη εποχή, αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη των Σουλιωτών για αναγνώριση των αγώνων τους ,της προσφοράς τους της ταλαιπωρίας τους. Η Ναύπακτος στο πέρασμα των αιώνων είναι μια πόλη ανοιχτή να δέχεται και να αφομοιώνει όλους όσους αναγκάζονται για ιστορικούς λόγους ή επιλέγουν σε περίοδο ειρήνης ως τόπο διαμονής τους τη Ναύπακτο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ελευθερία και η πορεία αυτής της πόλης είναι αποτέλεσμα και των αγώνων των Σου

λιωτών .