Θεοδωρόπουλος Τάκης
Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα (το 1954). Πραγματοποίησε μακροχρόνιες σπουδές στο Παρίσι(Συγκριτική φιλολογία, θεατρολογία, και Ανθρωπολογία του Ελληνορωμαϊκού πολιτισμού την περίοδο 1972 – 1981) κοντά στα μεγαλύτερα ονόματα μελετητών της κλασικής αρχαιότητας.
Με την επιστροφή του στη Ελλάδα ασχολήθηκε αρχικά με τη δημοσιογραφία και ήταν ο πρώτος διευθυντής σύνταξης του πολιτιστικού περιοδικού "Το τέταρτο" που εξέδιδε ο Μάνος Χατζιδάκις."
Το προφίλ που διαμόρφωσε σταδιακά όλα αυτά τα χρόνια θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς πως αντιστοιχεί περισσότερο σ’ αυτό των ευρωπαίων διανοουμένων συγγραφέων, που συχνότατα επιλέγουν μία ενεργή επαγγελματική παρουσία και προσωπική εμπλοκή σ’ όλο το φάσμα του χώρου των «Γραμμάτων».
Εργάστηκε επί σειρά ετών ως δημοσιογράφος, υπεύθυνος της φιλολογικής σελίδας της «Μεσημβρινής» (1981-1983).Σε εβδομαδιαία βάση και με αφορμή την κριτική παρουσίαση βιβλίων «εξέθετε την ιδιαίτερη ματιά του στα σύγχρονα σισύφεια προβλήματα της ελληνικής και ευρωπαϊκής κοινωνίας και διανόησης, διαμέσου ενός δημοσιογραφικού λόγου που αναδεικνύει ιδιαίτερα το ζήτημα της σύγχρονης ταυτότητας του σκεπτόμενου πολίτη.(Βιβλιοδρόμιο ΝΕΑ).Σήμερα διατηρεί στήλη χρονογραφήματος στην Καθημερινή.
Τα ζητήματα ταυτότητας, καθώς και το υπαρξιακό κενό είναι παρόντα επίσης και στα μυθιστορήματά του (Νύχτες στην Αρκαδία, το Αδιανόητο τοπίο, η Πτώση του Νάρκισσου), που μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες (γαλλικά, ιταλικά, σερβικά, τουρκικά, βουλγάρικα). Ανάμεσά τους διακριτή θέση κατέχει το μυθιστόρημά του «Η δύναμη του σκοτεινού θεού», που βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1999).
Οι ίδιες θεματικές, αλλά και η σχέση των θεμελίων του πυρήνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού με το μέλλον της ευρωπαϊκής προοπτικής και την πολυπολιτισμικότητα είναι παρόντα και στο δοκιμιακό του έργο (Α. Μαλρώ: Οι μεταμορφώσεις της κρυφής Ελλάδας, Με την ανάσα της Αθήνας και της Ρώμης).
Το 2004 η Γαλλική Ακαδημία του απονέμει ένα από τα μεγάλα της βραβεία, το «Αργυρό Μετάλλιο για την ακτινοβολία της γαλλικής γλώσσας και της λογοτεχνίας» για το σύνολο του έργου του που έχει μεταφραστεί στα γαλλικά.
Η κατάθεση ενός τόσο πλούσιου και πολυσχιδούς έργου δεν καθιστά απλά τον Τάκη Θεοδωρόπουλο έναν από τους κορυφαίους Έλληνες ανθρώπους των Γραμμάτων, αλλά αποτελεί υπόσχεση και παρακαταθήκη για κείμενα που και στο μέλλον θα μας χαρίσουν στιγμές πνευματικής και αναγνωστικής απόλαυσης και χαράς.
«Το Μυθιστόρημα του Ξενοφώντα»
΄Oταν στα 1991 ο πεζογράφος Τάκης Θεοδωρόπουλος δημοσίευσε «Το αδιανόητο τοπίο», ήταν ο μόνος σχεδόν από τη νεότερη γενιά που επανέφερε την παλαιότατη θεματική της ελληνικότητας. «Το Μυθιστόρημα του Ξενοφώντα» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις “ΠΟΛΙΣ” κινείται στο πλαίσιο κάποιας αντίστοιχης προβληματικής. «Το Μυθιστόρημα του Ξενοφώντα» δεν περιορίζεται στη διερεύνηση της ελληνικότητας, δεν παύει όμως να αναδεικνύει και το πρόβλημα της σταθερής αμηχανίας μας πάνω στο τι ακριβώς μπορούμε να κάνουμε με τα ίχνη της αρχαιότητας που βρίσκονται ολοζώντανα γύρω μας και δεν ξέρουμε πώς να τα ενσωματώσουμε στη σύγχρονη ζωή μας.
Aν υπάρχει λοιπόν ένα βιβλίο ιστορίας που δεν παραθέτει απλώς γεγονότα και ημερομηνίες αλλά σε βάζει μέσα στο κλίμα που επικρατούσε εκείνα τα χρόνια και σε κάνει να αισθάνεσαι ότι είσαι εκεί και παρακολουθείς με τα μάτια σου τα γεγονότα,αυτό είναι το μυθιστόρημα του Τάκη Θεοδωρόπουλου ≪Το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα≫.O συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος θεωρεί πως η εποχή του ιστορικού είναι η εποχή της παρακμής του ελληνικού κόσμου, κι αυτοί οι άνθρωποι έζησαν την πρώτη μεγάλη κρίση της Δημοκρατίας. Δεν τον ενδιαφέρει μονάχα ο αρχαίος κόσμος, η δύναμή του και η αδυναμία του, αλλά και η σχέση του με τον δικό μας κόσμο».
Με βιβλιογραφικές σημειώσεις στο τέλος της σελίδας που παραθέτουν τα ιστορικά στοιχεία, φτιάχνει ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έργα τουφιλόσοφου, ιστορικού και στρατηγού Ξενοφώντα από την ημέρα(περίπου 430 π.Χ.) που γεννιέται μέχρι το θάνατό του.Μαθητής του Σωκράτη, νέος και ιδιαίτερα ωραίος(υποκατάστατο του Αλκιβιάδη κατά τον δάσκαλό του) από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια της Αθήνας, φιλολάκων και ολιγαρχικός, μεταβαίνει στη Περσία και μαζί με άλλους Έλληνες μισθοφόρους τάσσεται υπό τις διαταγές του Κύρου του Νεότερου, αδελφού του Μεγάλου Βασιλιά Αρταξέρξη του Β' από τον οποίο ο Κύρος επιχειρεί να πάρει το θρόνο. Ο θάνατος του Κύρου στη μάχη αναγκάζει τους Έλληνες να επιστρέψουν στηνΕλλάδα και ο ήρωας της ιστορίας μετά από περιπέτειες μαζί με τους ≪μύριους≫ αλλά και σύζυγο που έχει αποκτήσει φθάνει στην σημερινή Τραπεζούντα (όπου και το περίφημο ≪θάλαττα, θάλαττα≫). Επιστρέφοντας παίρνει μέρος το 394 π.Χ στη μάχη Σπάρτης - Αθήνας στη Κορώνεια εναντίον των Αθηναίων και γι' αυτό εξορίζεται. Οι Σπαρτιάτες όμως τον ανταμείβουν και ζει σχεδόν το υπόλοιπο της ζωής του στον Σκυλλούντα της Ηλείας. Όταν η Σπάρτη χάνει τη μάχη στα Λεύκτρα από τουςΘηβαίους το 371, εγκαθίσταται στη Κόρινθο όπου ζει μέχρι το θάνατό του το 356. Ποτέ δεν επέστρεψε στην Αθήνα παρά το ότι οι Αθηναίοι ανακάλεσαν το ψήφισμα για την εξορία του.
Ο Ξενοφών, χωρίς να είναι φιλόσοφος με οπαδούς που θα μπορούσαν να διαφυλάξουν το έργο του,έγραψε περισσότερα από 10 βιβλία τα οποία έχουν διασωθεί μέχρι τις ημέρες μας.Χωρίς φιλοσοφική σχολή να τον υποστηρίζει, χωρίς μαθητές να φροντίζουν για την υστεροφημία του, μειονεκτικός ιστορικός κατά πολλούς, κατόρθωσε να διασχίσει τους αιώνες και να φτάσει ως το δικό μας παρόν αρθρώνοντας τον μοναχικό του λόγο, διεκδικώντας την ειλικρίνεια αυτής της μοναξιάς που τον κάνει να μοιάζει παράξενα σύγχρονός μας.
Το μυθιστόρημα του Τάκη Θεοδωρόπουλου δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ωστόσο ιστορικό. Μια εποχή που όπως η δική μας θεωρεί τη σύλληψη της πραγματικότητας απολύτως διαμεσολαβημένη από ποικίλους γλωσσικούς και άλλους κώδικες δεν αρκείται να φέρνει στη σκηνή τα ίδια τα ιστορικά γεγονότα· είναι αντιθέτως υποχρεωμένη να εισάγει και τις πηγές μαζί με τις πλουσιότατες συζητήσεις που έχουν προκαλέσει. Γι’ αυτό και το παραδοσιακό είδος του «ιστορικού μυθιστορήματος» μοιάζει να μεταμορφώνεται εδώ σε ένα καινούργιο είδος που θα μπορούσε να ονομαστεί «ιστοριογραφικό μυθιστόρημα».Περισσότερο όμως είναι μια αριστοτεχνικά καμωμένη υβριδική αφήγηση ανάμεσα στην καθαρή ,ατόφια πεζογραφία και στον ιστορικό δοκιμιακό λόγο. Έμπειρος και ευθύβολος δοκιμιογράφος ο Θεοδωρόπουλος ξέρει καλά πως να θεμελιώσει τη σκέψη και τον θεωρητικό του προβληματισμό ,κυρίως όμως συνδυάζει άρτια αυτή του την πλευρά με εκείνη του πεζογράφου.
Οι ήρωές του δεν είναι έτσι πια μόνον οι πρωταγωνιστές της πολιτικής και στρατιωτικής ιστορίας αλλά και οι καταγραφείς της, οι αντιγραφείς, οι σχολιογράφοι, οι υπομνηματογράφοι, οι βιβλιοθηκονόμοι, αλλά και τα ίδια τα κείμενα, καθώς αλληλοσυμπληρώνονται ή αλληλοσυγκρούονται προσπαθώντας να αποτυπώσουν την πραγματικότητα – «Τα Ελληνικά» και «Η Ανάβασις» του Ξενοφώντα, το διπλό «Συμπόσιον» και η διπλή «Απολογία» του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα, η «Ξυγγραφή» του Θουκυδίδη, η δικανική ρητορική του Λυσία και του Ισοκράτη, οι βίοι φιλοσόφων του Διογένη Λαέρτιου. Εκείνο που το έργο του Θεοδωρόπουλου κατ’ εξοχήν τονίζει είναι η ιστορικότητα των υποκειμένων, των αντιλήψεων αλλά και της ελληνικής γλώσσας. «Το Μυθιστόρημα του Ξενοφώντα» αναπτύσσει με άλλα λόγια μια ποιητική του χρόνου και της ιστορίας, κορυφαία έκφραση της οποίας αποτελούν εκείνες οι ελληνικές φυλές που στη μέση ενός ασιατικού πουθενά διατήρησαν μέχρι σήμερα ανέγγιχτα στοιχεία από την αρχαιοελληνική γλώσσα και τα παλαιότατα έθιμά τους
Η συστατική υπόθεση του έργου ότι η επαφή με την πραγματικότητα είναι διαμεσολαβημένη αποτυπώνεται όχι μόνο στη δομή του υλικού αλλά και στη ρητορική της έκφρασής του, με το στοιχείο της αβεβαιότητας να κυριαρχεί μέσα από τη διατύπωση αλυσίδας εικασιών, «φαίνεται», «λέγεται», «ίσως», «περίπου» και «μήπως». Το παρελθόν και το παρόν αποτελούν με άλλα λόγια ένα σύνολο εκδοχών, ένα σώμα ερμηνευτικών πιθανοτήτων, όπως άλλωστε και το μέλλον, καθώς οι ήρωες προσπαθούν να το συλλάβουν μέσα από τη μαντική τέχνη της αστρολογίας και της ανάγνωσης των εντοσθίωνΣε πείσμα του υπομνηματικού χαρακτήρα αρκετών χωρίων και της συχνά δοκιμιακής υφής της έκφρασής του, το βιβλίο του Θεοδωρόπουλου είναι ωστόσο αμιγές έργο δημιουργικής φαντασίας. Ισχυρή μυθιστορηματική φιγούρα, ο Ξενοφών εξελίσσεται μέσα στο χρόνο, όπως άλλωστε και η σύζυγός του. Η δίψα για την εξουσία που διέπει τον ολιγαρχικό στρατηγό ο οποίος ηγήθηκε της θαυμαστής καθόδου των Μυρίων, καθώς προχωρούμε μεταμορφώνεται σε πάθος για τη συγγραφή. Και οι αξίες της συλλογικής δράσης και της ανδραγαθίας παραχωρούν τη θέση τους στη μανιασμένη επιδίωξη του μοναχικού εγχειρήματος της έκφρασης. Μέσα στο ίδιο κείμενο η αβεβαιότητα της ιστορικής ανάπλασης συμπλέκεται έτσι με την ακλόνητη ασφάλεια της μυθοπλασίας που με αυτοπεποίθηση παραθέτει λεπτομέρειες προκειμένου να δημιουργήσει το καθημερινό σύμπαν των πανάρχαιων ηρώων. Πανίσχυρο όπλο στην υπηρεσία της αποτελούν ακόμα οι δραματικώς συγκρουόμενες οπτικές, τα ρυθμικώς επανερχόμενα μοτίβα μαζί με την ανατρεπτική διεισδυτικότητα της ειρωνικότατης αφήγησης. Η παρουσία του Θεμιστογένη του Συρακούσιου πάντως συνιστά ευρηματικότατη στιγμή, καθώς προσθέτει τον απολύτως απροσδιόριστο ανθρώπινο παράγοντα στις πολλαπλές διαστρωματώσεις που μεσολαβούν ανάμεσα στο τι είναι η πραγματικότητα και στο τι αντιλαμβάνεται ο νους μας.
Η μορφή του Ξενοφώντα και κυρίως η «Κύρου Ανάβασις» έχει εμπνεύσει πλήθος μελετών, μυθιστορημάτων αλλά και ταινιών.Η αρχαία περιπέτεια των ανδρών του Ξενοφώντα συγκινεί και φορτίζει διαχρονικά διότι είναι η περιγραφή μιας τιτάνιας προσπάθειας, η πραγμάτωση μιας ατομικής και συλλογικής υπέρβασης, η καταγραφή μιας συγκλονιστικής πορείας προς την ελευθερία – και η θάλασσα συμβολίζει αυτή την ελευθερία.
Ιστορικά, η «Κύρου Ανάβασις» έχει συγκριθεί με αποτυχημένες εκστρατείες και δραματικές οπισθοχωρήσεις: από την πορεία του Ναπολέοντα στη Ρωσία έως την άκρως δραματική οπισθοχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Βόρεια Κορέα, τον Δεκέμβριο του 1950. Βεβαίως, η πιο συγκινητική, για εμάς τους Ελληνες, σύγκριση είναι η συγκλονιστική οπισθοχώρηση της Ανεξάρτητης Μεραρχίας τον Αύγουστο του 1922, από τη Μικρά Ασία. Οχι τυχαία, η εξαιρετική έκδοση του 1937, του Δημητρίου Αμπελά, τιτλοφορείται «Ανεξάρτητος Μεραρχία. Η Κάθοδος των Νεώτερων Μυρίων, 16-31 Αυγούστου 1922»
Καταλήγω με τις τελευταίες σειρές του μυθιστορήματος: “Ακόμα και τα βαρέα μέταλλα της Ιστορίας των αιώνων έχουν τις αδυναμίες τους , τις σκοτεινές γωνίες τους που επιτρέπουν στη δική σου σκέψη να λειτουργήσει ,να τα λεηλατήσει όσο τησ χρειάζεται για να υπάρξει.΄Ετσι και η απολύτως κλασική εκείνη εποχή.΄Ερχεται από τα βάθη του χρόνου σαν απολίθωμα ,με την αύρα της λάμψης της ,με την ακαμψία της πνευματικής της ιερότητας.Κι είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο δυσκολεύεται να συνυπάρξει μαζί μας....Κι αν ευγνωμονώ για κάτι τον Δικό μου Ξένο είναι γιατί με ξενάγησεσ αυτό το εργαστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης ,που τότε ...την αντιμετώπιζε ως ζητούμενο κι όχι ως απλό δεδομένο!”
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου