της Θεώνης Σατλάνη,
μέλους του Συνδέσμου Φιλολόγων Ναυπακτίας
Για τους περισσότερους λογοτέχνες, πηγή έμπνευσης μπορεί να είναι η φύση, η άνοιξη, ο τόπος καταγωγής, ένα αγαπημένο πρόσωπο, το ηλιοβασίλεμα ή ένα γεγονός –σταθμός – στη ζωή τους. Για το Γεώργιο Αθάνα, στον οποίο είναι αφιερωμένη η σημερινή εκδήλωση, πηγή έμπνευσης, για την ποιητική συλλογή του «Αίνος και Θρήνος», υπήρξε η Μικρασιατική Καταστροφή.
Ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας ,γόνος γνωστής οικογένειας της Ναυπάκτου, ακαδημαϊκός, πρωθυπουργός της Ελλάδος, με λογοτεχνικά ενδιαφέροντα και δημοσιογραφική δραστηριότητα είχε παρακολουθήσει τη Μικρασιατική εκστρατεία, το καλοκαίρι του 1921 μέχρι και πέραν του Σαγγαρίου ως πολεμικός ανταποκριτής των αθηναϊκών εφημερίδων «Πολιτεία», «Αθηναϊκή», καθώς και της σμυρναϊκής «Θάρρος». Έτσι ,δικαιολογείται η συγγραφή της ποιητικής συλλογής «Αίνος και Θρήνος» από τον ποιητή.
Η συγκεκριμένη ποιητική συλλογή παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα ιδιομορφία: διακρίνεται σε δύο μεγάλες ενότητες, Α και Β, οι οποίες συντέθηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Τα ποιήματα της πρώτης ενότητας γράφτηκαν το 1972, με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα ετών από τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τις πατρογονικές εστίες της Μικράς Ασίας, αλλά και από το έπος της Μικρασιατικής Εκστρατείας.
Ως δεύτερη ενότητα ο Ναυπάκτιος λογοτέχνης συμπεριλαμβάνει, με ελάχιστες μεταβολές, τη «Μαύρη Μοίρα», το δεύτερο μέρος της συλλογής «Ειρμός», που κυκλοφόρησε το 1929.Ο ποιητής, μέσω της συλλογής «Αίνος και Θρήνος», επιστρέφει στα βιώματά του, του 1921-1922, τα οποία μεταπλάθει ποιητικά, αντλώντας λέξεις και φράσεις από αρχαιοελληνικά και εκκλησιαστικά κείμενα, όπως: χάρμη, ιωχμός, αμάραντε κρίνε.
Επιπρόσθετα, παρατηρούμε ποικιλία ως προς την ομοιοκαταληξία, χρήση ελεύθερου στίχου ( στο ποίημα «Αίνος και Θρήνος»), χρήση σχημάτων λόγου, κυρίως παρηχήσεων και του σχήματος κύκλου, ιδιαίτερα αγαπητού στον ποιητή.
Το ποιητικό προοίμιο της συλλογής «Προανάκρουσμα» αποτελεί ένα από τα ωραιότερα ποιήματα της. Ο Γεώργιος Αθάνας επιδιώκει να γίνει ο Θρηνωδός της χειρότερης συμφοράς που γνώρισε το Γένος, και ταυτόχρονα, ο Προφήτης-Ραψωδός της Ανάστασής του. Το ποίημα στοχεύει στο να προκαλέσει την Εθνική Μνήμη, κρατώντας την σε ετοιμότητα, για τις μελλοντικές γενιές, εφόσον η διατήρησή της εγγυάται την επιβίωση του Έθνους. Η ελπίδα για μελλοντικό ειρηνικό επαναπατρισμό, αποτελεί παρηγοριά για την Εθνική Τραγωδία του 1922, καθώς και η πεποίθηση πως η μακραίωνη ιστορία της Μικράς Ασίας είναι αναφαίρετο προνόμιο και κληρονομιά των Ελλήνων.
Σε πολλά ποιήματα της πρώτης ενότητας της συλλογής, όπως στη « Χάρμη», η αδιάλειπτη ιστορική παρουσία των Ελλήνων στη Μικρά Ασία αποδεικνύεται από την ποιητική αναδρομή του παρελθόντος: η μυθολογική-ιστορική αλυσίδα περνά από την Αργοναυτική Εκστρατεία και τον Τρωικό Πόλεμο στην ακμή των Ιώνων και Αιολέων, στη περιπλάνηση των Μυρίων, και έπειτα στην ίδρυση της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Επιγόνων του, και από εκεί στον ελληνορωμαιοχριστιανικό πολιτισμό του Βυζαντίου και στην Άλωση της Βασιλεύουσας.
Στο ποίημα «Σμύρνη» της δεύτερης ενότητας ο ποιητής νοσταλγεί, αρχικά, τα « θέλγητρα » της πάλαι ποτέ κοσμοπολίτικης Σμύρνης για να καταλήξει στο συμπέρασμα :
«Μα εσύ δε θα ξαναχαρής το γέλιο που σου μοιάζει:
Αιώνια πια σα σύννεφο βαρύ θα σε σκεπάζη
το μαύρο και αιματόβαφο του Χρυσοστόμου ράσο!».
Ο Χρυσόστομος- ειρήσθω εν παρόδω- ήταν ο Μητροπολίτης Σμύρνης, ο οποίος , κατά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους, στις 27 Αυγούστου 1922, βρήκε φρικτό θάνατο, μαζί με αρκετά μέλη της δημογεροντίας της Σμύρνης από τον τουρκικό όχλο.
Στο ποίημα «Αίνος και Θρήνος» ο ποιητής εξυμνεί τη νικηφόρα προέλαση του Ελληνικού Στρατού, στα ενδότερα της Μικράς Ασίας. Συγκεκριμένα, οι «Ελληνικές Μεραρχίες,» οι οποίες παρομοιάζονται με « ένα Ουράνιο Τόξο που έπεσε στη Γη», αναπτύχθηκαν με τόσο ενθουσιασμό, δυναμισμό στις αχανείς εκείνες εκτάσεις, γιατί εμφορούνταν από το συναίσθημα ότι επέστρεφαν σε πανάρχαιες ελληνικές εστίες, από τις οποίες το κυρίαρχο ελληνικό στοιχείο είχε εκδιωχθεί σταδιακά, κατά τη διάρκεια της μακραίωνης οθωμανικής τυραννίας. Οι Έλληνες στρατιώτες είχαν, όπως λέει ο Ναυπάκτιος δημιουργός στο εν λόγω ποίημα, « ένα φρόνημα » και σύνθημα το γνωστό από το έργο « Πέρσες» του Αισχύλου: « Ίτε παίδες Ελλήνων». Έτσι εξηγείται η παρομοίωση « σαν να είχαν τη Γιορτή τους, το Πάσχα τους» Η εδραίωση της ελληνικής κυριαρχίας στην Ανατολή θα ήταν προς όφελος όλων των πληθυσμών που διαβιούσαν εκεί, μουσουλμανικών και μη.
Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι το πολεμικό επίτευγμα των Ελλήνων στρατιωτών στη Μικρά Ασία, αν λάβουμε υπ’ όψιν τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπισαν, είναι από τα μεγαλύτερα της Νεώτερης Ιστορίας μας. Όπως λέει και ο ίδιος ο λογοτέχνης στο «Πρόλογο» της συλλογής : «Και δεν πρέπει να το συσκοτίζη η τραγική κατάληξη…Του ανήκει πας Αίνος».
μέλους του Συνδέσμου Φιλολόγων Ναυπακτίας
Ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας ,γόνος γνωστής οικογένειας της Ναυπάκτου, ακαδημαϊκός, πρωθυπουργός της Ελλάδος, με λογοτεχνικά ενδιαφέροντα και δημοσιογραφική δραστηριότητα είχε παρακολουθήσει τη Μικρασιατική εκστρατεία, το καλοκαίρι του 1921 μέχρι και πέραν του Σαγγαρίου ως πολεμικός ανταποκριτής των αθηναϊκών εφημερίδων «Πολιτεία», «Αθηναϊκή», καθώς και της σμυρναϊκής «Θάρρος». Έτσι ,δικαιολογείται η συγγραφή της ποιητικής συλλογής «Αίνος και Θρήνος» από τον ποιητή.
Η συγκεκριμένη ποιητική συλλογή παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα ιδιομορφία: διακρίνεται σε δύο μεγάλες ενότητες, Α και Β, οι οποίες συντέθηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Τα ποιήματα της πρώτης ενότητας γράφτηκαν το 1972, με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα ετών από τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τις πατρογονικές εστίες της Μικράς Ασίας, αλλά και από το έπος της Μικρασιατικής Εκστρατείας.
Ως δεύτερη ενότητα ο Ναυπάκτιος λογοτέχνης συμπεριλαμβάνει, με ελάχιστες μεταβολές, τη «Μαύρη Μοίρα», το δεύτερο μέρος της συλλογής «Ειρμός», που κυκλοφόρησε το 1929.Ο ποιητής, μέσω της συλλογής «Αίνος και Θρήνος», επιστρέφει στα βιώματά του, του 1921-1922, τα οποία μεταπλάθει ποιητικά, αντλώντας λέξεις και φράσεις από αρχαιοελληνικά και εκκλησιαστικά κείμενα, όπως: χάρμη, ιωχμός, αμάραντε κρίνε.
Επιπρόσθετα, παρατηρούμε ποικιλία ως προς την ομοιοκαταληξία, χρήση ελεύθερου στίχου ( στο ποίημα «Αίνος και Θρήνος»), χρήση σχημάτων λόγου, κυρίως παρηχήσεων και του σχήματος κύκλου, ιδιαίτερα αγαπητού στον ποιητή.
Το ποιητικό προοίμιο της συλλογής «Προανάκρουσμα» αποτελεί ένα από τα ωραιότερα ποιήματα της. Ο Γεώργιος Αθάνας επιδιώκει να γίνει ο Θρηνωδός της χειρότερης συμφοράς που γνώρισε το Γένος, και ταυτόχρονα, ο Προφήτης-Ραψωδός της Ανάστασής του. Το ποίημα στοχεύει στο να προκαλέσει την Εθνική Μνήμη, κρατώντας την σε ετοιμότητα, για τις μελλοντικές γενιές, εφόσον η διατήρησή της εγγυάται την επιβίωση του Έθνους. Η ελπίδα για μελλοντικό ειρηνικό επαναπατρισμό, αποτελεί παρηγοριά για την Εθνική Τραγωδία του 1922, καθώς και η πεποίθηση πως η μακραίωνη ιστορία της Μικράς Ασίας είναι αναφαίρετο προνόμιο και κληρονομιά των Ελλήνων.
Σε πολλά ποιήματα της πρώτης ενότητας της συλλογής, όπως στη « Χάρμη», η αδιάλειπτη ιστορική παρουσία των Ελλήνων στη Μικρά Ασία αποδεικνύεται από την ποιητική αναδρομή του παρελθόντος: η μυθολογική-ιστορική αλυσίδα περνά από την Αργοναυτική Εκστρατεία και τον Τρωικό Πόλεμο στην ακμή των Ιώνων και Αιολέων, στη περιπλάνηση των Μυρίων, και έπειτα στην ίδρυση της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Επιγόνων του, και από εκεί στον ελληνορωμαιοχριστιανικό πολιτισμό του Βυζαντίου και στην Άλωση της Βασιλεύουσας.
Στο ποίημα «Σμύρνη» της δεύτερης ενότητας ο ποιητής νοσταλγεί, αρχικά, τα « θέλγητρα » της πάλαι ποτέ κοσμοπολίτικης Σμύρνης για να καταλήξει στο συμπέρασμα :
«Μα εσύ δε θα ξαναχαρής το γέλιο που σου μοιάζει:
Αιώνια πια σα σύννεφο βαρύ θα σε σκεπάζη
το μαύρο και αιματόβαφο του Χρυσοστόμου ράσο!».
Ο Χρυσόστομος- ειρήσθω εν παρόδω- ήταν ο Μητροπολίτης Σμύρνης, ο οποίος , κατά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους, στις 27 Αυγούστου 1922, βρήκε φρικτό θάνατο, μαζί με αρκετά μέλη της δημογεροντίας της Σμύρνης από τον τουρκικό όχλο.
Στο ποίημα «Αίνος και Θρήνος» ο ποιητής εξυμνεί τη νικηφόρα προέλαση του Ελληνικού Στρατού, στα ενδότερα της Μικράς Ασίας. Συγκεκριμένα, οι «Ελληνικές Μεραρχίες,» οι οποίες παρομοιάζονται με « ένα Ουράνιο Τόξο που έπεσε στη Γη», αναπτύχθηκαν με τόσο ενθουσιασμό, δυναμισμό στις αχανείς εκείνες εκτάσεις, γιατί εμφορούνταν από το συναίσθημα ότι επέστρεφαν σε πανάρχαιες ελληνικές εστίες, από τις οποίες το κυρίαρχο ελληνικό στοιχείο είχε εκδιωχθεί σταδιακά, κατά τη διάρκεια της μακραίωνης οθωμανικής τυραννίας. Οι Έλληνες στρατιώτες είχαν, όπως λέει ο Ναυπάκτιος δημιουργός στο εν λόγω ποίημα, « ένα φρόνημα » και σύνθημα το γνωστό από το έργο « Πέρσες» του Αισχύλου: « Ίτε παίδες Ελλήνων». Έτσι εξηγείται η παρομοίωση « σαν να είχαν τη Γιορτή τους, το Πάσχα τους» Η εδραίωση της ελληνικής κυριαρχίας στην Ανατολή θα ήταν προς όφελος όλων των πληθυσμών που διαβιούσαν εκεί, μουσουλμανικών και μη.
Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι το πολεμικό επίτευγμα των Ελλήνων στρατιωτών στη Μικρά Ασία, αν λάβουμε υπ’ όψιν τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπισαν, είναι από τα μεγαλύτερα της Νεώτερης Ιστορίας μας. Όπως λέει και ο ίδιος ο λογοτέχνης στο «Πρόλογο» της συλλογής : «Και δεν πρέπει να το συσκοτίζη η τραγική κατάληξη…Του ανήκει πας Αίνος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου