Το Χρονικό της απελευθέρωσης της Ναυπάκτου

Στα πλαίσια των εκδηλώσεων του εορτασμού της 186ης Επετείου της Απελευθέρωσης της Ναυπάκτου από το Δήμο Ναυπακτίας, το Σάββατο,18 Απριλίου 2015, πραγματοποιήθηκε εσπερίδα στην Παπαχαραλάμπειο Αίθουσα της πόλης μας, αφιερωμένη στο «Χρονικό της Απελευθέρωσης της Ναυπάκτου». Το  «Χρονικό της Απελευθέρωσης της Ναυπάκτου» παρουσίασε με εισήγησή του ο φιλόλογος και μέλος του Συνδέσμου Φιλολόγων Ναυπακτίας Χαράλαμπος Ψαρρός.

Του Χαράλαμπου Ψαρρού, φιλολόγου
 

Χρονικό Απελευθέρωσης Ναυπάκτου

Αγαπητοί φίλοι,

Σα σήμερα, πριν από 190 περίπου χρόνια, η Ναύπακτος ελευθερώθηκε από τους Τούρκους. Το

σπουδαίο αυτὀ για τη μικρἠ μας πόλη γεγονός, που συμπίπτει χρονολογικά  και με την

ανεξαρτητοποίηση ολόκληρης της πατρίδας, θα σκιαγραφήσουμε σήμερα σε αδρές γραμμές με

τη φιλοδοξία να ενισχύσουμε τα νήματα που μας συνδέουν με το παρελθόν μας.

Η Ναύπακτος βρισκόταν υπό Ενετική κατοχή από το 1407 έως το 1499, οπότε καταλήφθηκε

από τους Τούρκους. Οχυρωμένη από το Ενετικό της κάστρο με τα βαριά κανόνια και από τα

καστέλια Μωριά και Ρούμελης ( Ρίου και Αντιρρίου), αποτελούσε το σταθμό ανεφοδιασμού του

Τουρκικού στόλου,φοβερό ορμητήριο και κέντρο ελέγχου του Κορινθιακού κόλπου.

Για τους λόγους αυτούς, οι επαναστατημένοι Έλληνες από νωρίς θεώρησαν ως στρατηγικό τους

καθήκον την άλωση της πόλης. Οι πολλές όμως προσπάθειες που έγιναν προς την κατεύθυνση

αυτήν δεν ευοδώθηκαν και η πόλη συνέχισε να ζει υποδουλωμένη ( χαρακτηριστική είναι η

προσπάθεια πυρπόλησης του Τουρκικού στόλου με πρωτεργάτη το ναύτη Γεώργιο Παξινό -το

γνωστό μας Ανεμογιάννη). Μία εκστρατεία μάλιστα που οργανώθηκε στα χρόνια του Λόρδου

Βύρωνα δεν πραγματοποιήθηκε λόγω διαφωνιών των ηγετών της και μη ικανοποιητικής

οργάνωσης.

Όταν η απελευθέρωση πλησιάζει,και μετά το Ναβαρίνο, ( έτος  1829 ), το ψυχολογικό και

διπλωματικό κλίμα αλλάζει και η κατάληψη της πόλης θεωρείται πλήρως αναγκαία εφόσον η

κατοχή της θα έπαιζε ρόλο στον καθορισμό των ορίων του νέου Ελληνικού κράτους από τις

προστάτιδες δυνάμεις. Στο πλαίσιο αυτό ο αδελφός του Καποδίστρια, Αυγουστίνος,

τοποτηρητής του Κυβερνήτη,που δε διακατέχεται από το φάντασμα των αποτυχιών του

παρελθόντος, δίνει τέρμα στους δισταγμούς της στρατιωτικής ηγεσίας και  διατάσσει στις 25

Φεβρουαρίου 1829 τον αποκλεισμό των φρουρίων Ναυπάκτου - Αντιρρίου από θάλασσα και

στεριά. Μετά από σφοδρό και ενθουσιώδη κανονιοβολισμό, το φρούριο του Αντιρρίου

παραδίδεται και έτσι ενθαρρύνεται η παράδοση της Ναυπάκτου που επιτυγχάνεται μετά από

στενή πολιορκία και βομβαρδισμό του φρουρίου της. Η ισχυρή Τουρκική φρουρά ( 5000 άνδρες) 

φαίνεται ότι θα προβάλει σθεναρή αντίσταση και γι αυτό η πόλη αποκλείεται ολοκληρωτικἀ.

Ελληνικά σώματα υπό τους Τζαβέλλα, Φαρμάκη και Μαστραπά καθώς και ιππικό υπό τον

Χατζηχρήστο δημιουργούν στενό κλοιό γύρω από τα ογκώδη τείχη, που δεν προκαλούν πια το

δέος του παρελθόντος, ( γίνονται μάλιστα και προσπάθειες υπονόμευσης τους) ενώ το πολεμικό

“Ελλάς” με πλοίαρχο τον Ανδρέα Μιαούλη και άλλα μικρότερα πλοία, κανονιοβολούν το φρούριο

και αποκόπτουν κάθε επικοινωνία της πόλης. Ο ίδιος ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας,

μαέστρος της διπλωματίας, άλλοτε με τα γλυκά λόγια , άλλοτε με τις φοβέρες, πιέζει τα

πράγματα προς την Τουρκική πλευρά. Η επιβλητική επιτόπια παρουσία του  και η στενότατη

πολιορκία ( περίπου 40 ημερών με στέρηση όλων των αναγκαίων της φρουράς και χωρίς

ελπίδα για βοήθεια ) οδηγεί τον Κιορ Ιμβραήμ Πασά, αρχικά σε ανακωχή, και αργότερα στην

υπογραφή του συμφωνητικού της παράδοσης. Οι τουρκικές οικογένειες με την κινητή περιουσία

τους και οι στρατιώτες με τα όπλα τους, θα αναχωρήσουν από την πόλη με πλοία προς την

Πρέβεζα και κατόπιν οι ελληνικές δυνάμεις θα μπουν στο φρούριο. Στις 18 Απριλίου η Τουρκική

σημαία υποστέλλεται και ο συνταγματάρχης Πιέρης που αργότερα διορίζεται φρούραρχος

Ναυπάκτου και Αντιρρίου, επικεφαλής 250 ανδρών, είναι οι πρώτοι Έλληνες που πατούν στο

κάστρο και στήνουν την ελληνική σημαία. Στις 22 Απριλίου, αφού ολοκληρώνονται οι

διαδικασίες, μπαίνουν θριαμβευτικά στην πόλη όλα τα ελληνικά στρατιωτικά σώματα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η μετακίνηση των Τούρκων έγινε τόσο άψογα, ώστε ο τέως Τούρκος

φρούραρχος της Ναυπάκτου,  από την Πρέβεζα,  έστειλε θερμότατες ευχαριστήριες επιστολές

στον Τοποτηρητή και στον ναύαρχο Μιαούλη. Την πόλη επισκέπτεται ο Κυβερνήτης που

ανακουφισμένος διανέμει δώρα στο στρατό για την επιτυχία του, πράγμα που υπογραμμίζει την

σημασία της απελευθέρωσης ενόψει των διαβουλεύσεων για τον καθαρισμό των ορίων του

Νεοελληνικού κράτους. Στις 28 Απριλίου ο Αυγουστίνος Καποδίστριας  επιθεωρεί την πόλη,

που ξεκινά πλέον τον ελεύθερο βίο της,  μέσα σε κλίμα αποθεωτικής υποδοχής  για το

πολυαναμενόμενο από αιώνες γεγονός.

Από το 1930 οι Επαχτίτες γιορτάζουν την απελευθέρωση και μνημονεύουν τη μέρα αυτή της

λευτεριάς, η οποία όμως, για να προσλἀβει το  επἰκαιρο νὀημα της, πρέπει να ενταχθεί στο

σήμερα.

Τέτοιοι εορτασμοί, βλέπετε,  είναι συχνά διφορούμενοι: από τη μία αποδίδουν την οφειλόμενη

μνήμη και τιμή στην περἰσταση,  από την άλλη όμως κινδυνεύουν να υποβαθμιστούν σε

επικολυρικό πανηγυρικό ή σε εγκυκλοπαιδική αναφορά που αποξηραίνει το καθοριστικό

ιστορικό γεγονός. Δεν αρκεί η απαρίθμηση γεγονότων που βρίσκονται στο συλλογικό εθνικό

ασυνείδητο. Την ομορφιά τους, έχω την γνώμη, πολύ πιο συναισθηματικά τη βιώνει όποιος

ψιθυρίζει τα πρώτα λόγια του Ύμνου και νιὠθει πἀνω του το αδυσὠπητη όψη της Ελευθερἰας.

Τι να πείς άλλωστε για εποχές και ανθρώπους που “τα χρώματα δεν τα γνωρίζανε/ πάρεξ το

μαύρο και το άσπρο”. Για να παραφράσουμε το Σολωμό, η ιστορία είναι όμορφη και

ενδιαφέρουσα αλλά δεν έχει το ίδιο ενδιαφέρον στο δικό μας στόμα μετά από 200 χρόνια.

Πρέπει, ο καθένας μας, να εντάξει την Ελληνική αυτή στιγμή στο ηθικό - εθνικό της πλαίσιο. Το

έθνος με όλα τα βαθιά του ένστικτα ζητά από μας το θησαυρό της δικής μας διάνοιας ντυμένον

εθνικά. Ποιά είναι αυτά τα βαθιά Ελληνικά ένστικτα, τα οποία μπορεί κανείς να ψηλαφίσει και

από τα οποία μπορεί να εμπνευστεί σήμερα, στο Χρονικό που προηγήθηκε;

Αγάπη για την ελευθερία, πατριωτισμός, ευστροφία και ετοιμότητα, πρωτοβουλία και

ρομαντισμός, λεβεντιά, πείσμα και καρτερικότητα, γενναιοδωρία. Αξίες μοναδικές, Ελληνικές,

βαθιά αξιοπρεπείς, και γι΄αυτό ανθρώπινες.

Ερώτημα: Ελπίζω, όχι ρητορικό: Τα τιμούμε αυτά σήμερα ή πρωτεύουν άλλα,ξένα προς τα

προηγούμενα,  ελληνικά και αυτά, που καταδεικνὐουν τις γονιδιακές μας αντιφάσεις ; Να

χαλάσουμε τις καρδιές μας και να τα πούμε; ασυδοσία, φιλοκατηγορία, επιπολαιότητα,

μικροψυχία, εριστικότητα, φλυαρία, υπερφροντίδα για την ατομική άνεση. Όχι ότι δεν τα είχαν

και οι φουστανελοφόροι πρόγονοί μας αυτά. Τα είχαν, ίσως και πιο οξυμένα.

Τους έσωζε όμως και μια σπουδαία ελληνική αρετή διἀχυτα ευρισκὀμενη σε ὀλες τις

προηγοὐμενες, καθαρά ενστικτώδης, μία μοναδική στον κόσμο λέξη--φιλότιμο. Μ’ αυτό ο

Έλληνας υπερκάλυπτε την έλλειψη αγωγής, ρύθμιζε τους τρόπους συμπεριφοράς του, έλεγχε

τη “ρωμέικη εξυπνάδα” που τόσο κακό μας έχει προξενήσει ως λαό, τόσο μεταξύ μας όσο και

στις σχέσεις μας με τους ξένους. Διασφάλιζε την επικράτηση της κοινής λογικής, πολλές φορές

μάλιστα ήταν αποτρεπτικό παρανομίας στο καθημερινό γίγνεσθαι. Το φιλότιμο ήταν αποτέλεσμα

της αρχής ότι η ουσία της ζωής βρίσκεται στη γνωριμία του εαυτού μας, στην αλληλεγγύη, στην

πίστη ότι η συμβίωση, το συν-εἰναι,  είναι ο ορισμός της ζωής και γι αυτό πρέπει να

προστατεύεται Το φιλότιμο εκφραζόμενο με απλές πράξεις, χωρίς προσποιήσεις, ανήκει στις

ενέργειες που κάνουν κάθε άνθρωπο υπερήφανο.

Ας κρατήσει ο καθένας μας  αυτό, από το σημερινό χρονικό, χωρἰς μεγάλα και εὐκολα λόγια που

συσκοτίζουν την ατομική ευθύνη . Ας θεωρήσει ο καθένας μας την ανἀγκη αυτή του φιλότιμου

ως αληθινή εκδήλωση πατριωτισμού και ας το επαναφέρουμε στις εκδηλώσεις μας,ως πομποί ή

λήπτες του,για να αναδεἰξουμε το παρελθόν σε ζώσα πραγματικότητα συνέχειας και όχι σε

μουσειακὀ εἰδος, για να υπηρετήσουμε όλοι μαζί, όπως εκείνοι, ένα κοινό όνειρο, ένα συλλογικό

έργο.

                                                                                        Σας ευχαριστώ.